رابطه عقاید در عملکرد افراد

آیا می توان گفت معیار ما برای قضاوت اعتقادات آدمها نباید باشد بلکه طرز فکر و نتیجه کارهایشان ملاک قرار داد؟

يكى از شاخصه هاى اساسى و بارز انسان، انتخاب عقيده است. هر چند انسان گريزى از باور ندارد، اما او مى تواند با انتخاب عقيده خوب در ميدان مبدأ و معاد تاج «لَقَدْ كَرَّمْنَا» را ويژه خود نمايد. واژه عقيده از عقده به معنى گره آمده است، چرا كه عقايد با جان و گوهر انسان آميخته و گره خورده است. بدين جهت پايه و اساس انسان را باورها شكل مى دهد و ساير رفتار، كردار و افعال وى برخاسته از عقيده اواست.

اى بشر تو همه انديشه اى *** ما بقى خود استخوان و ريشه اى

در قرآن آمده است: (قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شَاكِلَتِه)[1]; بگو هر كس براساس شكل و چگونگى باطن و نيت خويش عمل مى كند. از اين رو دين اسلام به عقيده انسان توجه ويژه اى دارد، زيرا اسلام فروعات و اخلاقيات را بر عقايد و باورها مترتب ساخته است.

بیدار شدن احساس مسئولیت و وظیفه شناسی در عمق وجود انسان هاست، به گونه ای که تمام افکار و کردار آدمی را تحت الشعاع قرار می دهد و او در مقابل هر کاری خود را موظّف به پاسخگویی می داند.

قرآن کریم به منظور تأکید بر مسئولیت انسان در برابر عملکرد خویش با لحنی آمیخته به انکار و عتاب می فرماید: أَیَحْسَبُ الاْءِنسَانُ أَن یُتْرَکَ سُدًی(2) آیا انسان گمان می کند بی هدف رها می شود؟

قرآن کریم در نفی این پندار؛ حیات مجدّد انسان، جریان مسئولیت خواهی و مؤاخذه انسان در روز قیامت را به او گوشزد می نماید: فَوَرَبِّکَ لَنَسْئَلَنَّهُمْ أَجْمَعِیْنَ * عَمَّا کَانُوا یَعْمَلُونَ(3) پس سوگند به پروردگارت که از همه آنان خواهیم پرسید، از آنچه انجام می دادند.

انسان معتقد به معاد، بر این باور است که روز قیامت در پیشگاه عدل الهی مؤاخذه خواهد شد و دایره مسئولیت او به کارهای ظاهری بزرگ محدود نمی شود: ...وَإِن تُبْدُواْ مَا فِی أَنفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحَاسِبْکُم بِهِ اللّهُ...وَاللّهُ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ(4) و اگر آنچه در دلهای خود دارید، آشکار یا پنهان کنید، خدا شما را به آن محاسبه می کند... و خداوند بر هر چیزی تواناست.

پی نوشت ها:

1. سوره اسراء، آيه 84.

2.سوره قیامت، آیه 36.

3. سوره حجر، آیه 92-93.

4.  سوره بقره،آیه 284